Rôma, 09/05/2020
Mặc dù nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam, đã tiến hành nới lỏng các biện pháp cách ly phong tỏa sau khi đã phần nào khống chế được sự lây lan của virút Corona, nhưng các sinh hoạt xã hội và giáo hội vẫn chưa thể hoàn toàn trở lại bình thường vì sự thận trọng cần thiết trong quá trình giải quyết hậu quả của đại dịch Covid-19. Tin vui mừng bắt đầu được loan đi vì Thánh lễ có sự tham dự của giáo dân bắt đầu được tái lập tại các giáo phận trong nước nhưng các lễ hội đông đúc vẫn tiếp tục nằm trong diện cần phải được hạn chế. Đang khi đó trên thế giới tại một số nơi khác với sự hiện diện đông đảo của bà con người Việt như Hoa Kỳ, Pháp, Anh, Úc thì lệnh nới lỏng các biện pháp khống chế sinh hoạt tôn giáo cộng đồng vẫn nằm trong sự cân nhắc dè dặt của chính quyền dân sự. Do đó mùa hoa năm nay cho đến thời điểm này có thể được xem là mùa hoa “chay”. “Chay” về hình thức, “chay” trong tinh thần và “chay” cả trong hệ quả đi kèm. Trước tình cảnh không mấy sáng sủa do dịch bệnh gây ra, chúng ta không quên chạy đến cầu khấn cùng Mẹ Maria bằng lời ca quen thuộc do Linh Mục Nguyễn Khắc Xuyên viết: “Lạy Mẹ xin yên ủi chúng con luôn luôn. Mẹ từ bi xin xóa những nỗi u buồn.” Khi chạy đến cùng Mẹ trong đại dịch chúng ta không những được ơn an ủi mà còn được ơn soi sáng. Mùa hoa “chay” không hẳn là một thiệt thòi nhưng trái lại mùa hoa năm nay đích thực là một ân ban Mẹ ưu ái tặng ban cho những ai chạy đến cùng Mẹ.
“Chay” về Hình Thức
Sở dĩ gọi là mùa hoa “chay” là vì mùa hoa năm nay thiếu đi những cuộc rước long trọng và những điệu vũ tiến hoa công phu đặc sắc. Hằng năm, các xứ đạo thường chu đáo lên kế hoạch cho tháng hoa kính Đức Mẹ từ rất sớm. Các khâu chuẩn bị từ xây dựng kịch bản, chọn lựa con hoa, tập hát, tập múa, chọn ngày dâng hoa… thường được các cộng đoàn lên kế hoạch tỉ mỉ chi tiết. Tại một số nơi, nhất là các xứ đạo thuộc miền Bắc Việt Nam, bà con giáo dân hay nói đúng hơn mọi thành phần dân Chúa đều hăng hái tham gia trong việc tổ chức dâng hoa Kính Đức Mẹ. Hơn một tháng rưỡi qua, việc tham dự Thánh Lễ và lãnh nhận các Bí Tích trong mùa Covid đã là điều vô cùng khó khăn huống chi là việc tổ chức dâng hoa kính Đức Mẹ. Cho dù lệnh nới lỏng các biện pháp đối phó dịch bệnh vừa được công bố và tình hình tương lai có phần khởi sắc nhưng chúng ta vẫn nhận thất rằng it nhất tuần lễ vừa rồi, tuần đầu tiên của tháng Năm đã lặng lẽ trôi qua không kèn không trống, không cờ không kiệu, không hoa năm sắc không nến sáng hương trầm. Xét về hình thức, rõ ràng tháng hoa năm nay yên ắng trầm lặng. Gọi là tháng hoa “chay” là vì lẽ ấy.
Đối với những tấm lòng mộ đạo của đông đảo bà con giáo hữu khắp cả nước Việt Nam thì những thiếu vắng này chắc chắn để lại một khoảng trống vô cùng lớn lao trong trái tim của họ. Nỗi nhớ nhung của những giáo dân coi trọng việc dâng hoa kính Đức Mẹ lớn đến độ họ phải tìm về với quá khứ, xem lại những thước phim lưu niệm tháng hoa của những năm về trước. Nhớ nhung tiếc nuối là điều có thật. Tuy nhiên, mùa hoa thiếu thốn những buổi dâng hoa cộng đồng không hẳn là điều gì đó tệ hại đáng khắc phục. Mùa hoa “chay” xét cho cùng lại là một cơ hội quý báu để các tín hữu biết tìm hiểu điều Chúa muốn hơn là điều bản thân họ muốn. Thiên Chúa có đường lối của Thiên Chúa. Cách thế Người bù đắp cho những ai trông cậy vào Người thì vượt sức chúng ta nghĩ đến: “Hãy nghiệm xem Chúa tốt lành biết mấy: Hạnh phúc thay kẻ ẩn náu bên Người. Kính sợ Chúa đi đoàn dân thánh hỡi vì ai kính sợ Chúa chẳng thiếu thốn chi…Ai tìm kiếm Chúa chẳng thiếu của gì” (Tv 34, 9-11). Tìm kiếm thánh ý Chúa không những giúp chúng ta dễ dàng vượt qua nghịch cảnh trước mắt mà còn giúp chúng ta sớm đạt tới tầm cao trong đời sống đức tin.
“Chay” trong Ý Hướng
Chay tịnh và khổ chế không phải là thực hành tâm linh chỉ riêng người Công giáo thực hiện. Thực tế cho thấy tín đồ nhiều tôn giáo khác cũng ăn chay và thực hành khổ chế. Tuy nhiên các Kitô hữu ăn chay không phải vì chúng ta có ý khinh miệt thể xác, lại càng không phải vì lý do muốn dứt bỏ thân xác vật chất mà Thiên Chúa dựng nên. Dựa vào giáo huấn Thánh Kinh và Thánh Truyền, các tín hữu Công Giáo nhận ra một sự thật căn bản nơi thể xác của con người. Con người chúng ta ai cũng muốn sống và để sống được chúng ta cần phải ăn. Sự đói khát của ăn vật chất khiến con người nhận ra một nỗi khát khao khác còn sâu xa hơn, đó chính là khát khao Đấng ban sự sống. Chúng ta còn nhớ Kinh thánh có lời dạy rằng: “Người ta sống không nguyên bởi cơm bánh nhưng còn bởi mọi lời do miệng Thiên Chúa phán ra” (x. Mt 4, 4). Quả vậy, một khi con người không còn biết khao khát Thiên Chúa và dại dột chối bỏ thân phận thụ tạo của bản thân thì ngay tức khắc con người rơi vào tình trạng lệch lạc và thái quá. Thực tế cho thấy những kẻ tự phụ đề cao sự thành công của bản thân đến độ “coi trời bằng vung” (biểu hiện của nếp sống thái quá) lại chính là những người dễ chè chén say sưa (biểu hiện của lối sống hưởng thụ lệch lạc). Một khi đã thẳng thừng chối bỏ vai trò của Thiên Chúa trong cuộc đời họ thì những người này cũng chẳng coi ai ra gì. Họ sẵn sàng phớt lờ sự đói khát cơ cực của anh chị em túng thiếu cơ bần ở cạnh ngay bên (x. Dụ Ngôn Ông Nhà Giàu và Anh La-da-rô nghèo khó, Lc 16, 19-31).
Chối bỏ sự lệ thuộc vào Đấng Tạo Hóa, con người cũng cắt bỏ tình liên đới với đồng loại bằng cung cách sống sa hoa lệch lạc. Chính vì hiểu như thế, nên người Công Giáo chúng ta dùng chay tịnh và khổ chế để nhắc nhớ thân phận thụ tạo của mình. Ăn chay hãm mình là phương thế giúp chúng ta trước hết khiêm tốn nhìn nhận sự yếu hèn của phận người để luôn nhớ rằng lúc nào chúng ta cũng cần đến ơn Chúa sau là để nhắc nhớ bản thân cần lưu tâm đến anh chị em xung quanh.[1] Ý nghĩa đích thực của chay tịnh đã được diễn tả cô đọng trong phụng vụ Thánh Lễ Mùa Chay: “Lạy Chúa, Chúa đã muốn chúng con dùng việc hãm mình mà tạ ơn Chúa, để nhờ đó chúng con là những người tội lỗi giảm bớt được tính kiêu căng và khi giúp nuôi dưỡng những kẻ túng thiếu, chúng con trở nên những người biết noi theo lòng nhân hậu của Chúa” (x. Lời Tiền Tụng Mùa Chay III trong sách Lễ Rôma). Theo ý nghĩa đó, mùa hoa “chay” không chỉ là vì một vài thiếu thốn nơi các hoạt động lễ nghi bên ngoài, nhưng chính là ý hướng tích cực bên trong. “Chay” để nhớ đến Chúa và quan tâm đến lợi ích của tha nhân. Những ngày còn lại của mùa hoa năm nay cho dù có những buổi dâng hoa hoành tráng hay không rồi thì cũng sẽ để lại dấu ấn đẹp đẽ nơi tâm hồn các tín hữu nếu ai ai cũng biết dâng lên Mẹ những đóa hoa lòng tươi thắm: đó là những tấm lòng từ bi bác ái sùng kính Mẹ không chỉ trên môi miệng nhưng bằng hành động-thực thi lời Mẹ nhắn nhủ: “Người bảo gì các con hãy làm theo” (x. Ga 1, 5).
Hoa Trái của Mùa Hoa “Chay”
Mùa hoa về giữa lúc nhân loại còn hoang mang vì vẫn phải tiếp tục đương đầu với dịch bệnh hoặc ít là phải đối phó với hậu quả của nó. Từ đầu tháng Năm đến giờ, con cái Mẹ khắp nơi đã không thể tổ chức các cuộc dâng hoa long trọng trong ngày khai mạc tháng kính Đức Mẹ. Nhưng thay vào đó, lòng thảo hiếu đối với Mẹ như được nâng lên một bậc khi được diễn tả bằng những phương thế khác, những việc làm đặt nặng giá trị tinh thần hơn vật chất. Hướng về tháng Đức Mẹ, Đức Thánh Cha Phanxicô đã viết thư kêu gọi các Kitô hữu khắp nơi tái khám phá nét đẹp của Kinh Mân Côi, tái thiết lập việc đọc kinh chung nơi các gia đình và thắt chặt thêm tình liên đới với các nạn nhân của virút Corona bằng cách cầu nguyện cho họ nhiều hơn nữa.[2] Tiếp nối lời kêu gọi của Đức Thánh Cha, các Hội Đồng Giám Mục nhiều nơi trên thế giới lần lượt tuyên bố sẽ cử hành nghi thức dâng hiến đoàn chiên quốc gia họ cho Trái Tim Vô Nhiễm Mẹ Maria vào ngày đầu tháng Năm. Các vị chủ chăn có ý giúp chúng ta xác quyết hơn vào ơn bảo trợ đặc biệt của Mẹ và kêu gọi đoàn dân Chúa sớm quay về đón nhận lòng thương xót hải hà của Thiên Chúa. Những lời Mẹ nhắn nhủ khi xưa tại Fatima sau những tháng ngày bị lãng quên nay đã được nhiều người nhắc lại. Gần đây, có rất nhiều người kể cả các bạn trẻ cũng đã thành tâm thực hành lời Mẹ truyền dạy: Cải thiện bản thân, tôn sùng trái tim Mẹ và năng lần chuỗi Mân Côi. Đây quả là những hoa trái thiêng liêng tốt đẹp đang từng ngày trổ sinh từ những tâm hồn màu mỡ đượm thắm tinh thần chay tịnh đó là hy sinh và bác ái.
Tháng Hoa năm nay, giáo hữu Việt Nam khắp nơi có thể thay những tràng hoa ngũ sắc bằng tâm tình khiêm tốn cầu nguyện, liên đới hiệp thông và bác ái yêu thương. Đoàn con Việt Nam cũng có thể dâng lên Mẹ bầu khí linh thiêng của giờ kinh gia đình, hơi ấm chứa đựng trong những gói quà cứu trợ, những lời kinh Kính Mừng, những nén nhang cầu cho những người quá cố ra đi trong cô quạnh vì bị cách ly, tất cả những nghĩa cử này như kết thành một vũ khúc tiến hoa đặc sắc chúng ta thành tâm dâng lên Mẹ trong hoàn cảnh hiện tại của chúng ta. Mùa hoa “chay” chính là mùa hoa thấm đượm lòng mến Chúa yêu người. Và như thế tháng hoa “chay” sẽ rất ấn tượng vì đầy ắp những cử chỉ quan tâm, động viên, san sẻ. Chúng ta cũng không rằng tâm tình chay tịnh là bước quan trọng chuẩn bị cho niềm vui phục sinh. Vì vậy, hôm nay, với tin vui vì các sinh hoạt tôn giáo cộng động tại Việt Nam đã được khôi phục lại, chúng ta lại càng phải thực hiện nhiều hoa hy sinh hơn để tạ ơn Chúa và tri ân Mẹ. Chúng ta đã nhận được “niềm an ủi thật sự”[3] từ Thiên Chúa qua bàn tay Mẹ Maria thì đến phiên mình, chúng ta cũng cần trao ban cho nhau niềm an ủi ấy.
Sau cùng, để củng cố lòng yêu mến của chúng ta đối với Mẹ Maria, chúng ta hãy thực hiện lời khuyên của các Đấng bản quyền là tiếp tục lần chuỗi thật nhiều để cầu nguyện cho toàn thế giới sớm thoát nạn Covid-19. Ngoài Kinh Mân Côi, Thánh Bê-na-đô còn chia sẻ một bí quyết khác khá đơn giản nhưng hiệu nghiệm, đó là năng kêu cầu thánh danh Mẹ Maria với trọn niềm tin tưởng cậy trông. “Lạy Đức Nữ Trinh Maria, hạnh phúc thay người mến mộ thánh danh Mẹ vì ơn phúc Mẹ sẽ yên ủi linh hồn kẻ ấy” (theo Thánh Bê-na-đô, Tuyển tập Thánh Thi Đức Trinh Nữ Maria, Thánh Thi 1). Chúng ta cùng nhắc đến tên Mẹ vời lòng trìu mến thảo hiền để cảm nhận vòng tay âu yếm an ủi của Mẹ qua bài hát ÔI MARIA.
[1] Tham khảo Đức Ông Nguyễn Văn Tài, Ý Nghĩa của Chay Tịnh Trong Kitô Giáo, http://www.simonhoadalat.com/giaoducgd/TuDuc/167ChayTinh.htm
[2] Xem Thư Đức Thánh Cha ký ngày 25/04/2020 tại Đền Thờ Laterano, đăng trên Vatican News Tiếng Việt, https://www.vaticannews.va/vi/pope/news/2020-04/dtc-phanxico-thang-5-kinh-man-coi-virus-corona.html
[3] Bài giảng Đức Thánh Cha Phanxicô trong Thánh lễ sáng 08/05/2020 tại Nhà Nguyện Thánh Matta. ĐTC giải thích sự an ủi thật sự đến từ Thiên Chúa ngang qua sự hiện diện gần gũi, chân lý, và hy vọng: https://www.vaticannews.va/vi/pope-francis/mass-casa-santa-marta/2020-05/dtc-0805-cgs-an-ui-bang-su-gan-gui.html
Tác giả: Lm. Jos Phan Quang Trí, O.Carm.
