Đức Thánh Cha đã trình bày bài giáo lý VI này về Phân Định ở ngày thứ tư 26/10/2022 tại Quảng Trường thánh Phêrô …Ngài nói về Nỗi Buồn và dạy chúng ta biết cách để hiểu về nó…thay vì trốn tránh nỗi buồn bằng những “giải buồn” ma thuật , dễ đánh mất bản thân…và rời xa Thiên Chúa vốn là cội nguồn Niềm Vui và sự An Lạc…
Để khai đề, Đức Thánh Cha dạy : Việc đối mặt với “những đêm tối của linh hồn” và “phân định điều Chúa muốn nói với chúng ta” qua những đêm tối ấy…là cách giúp mỗi người lớn dần lên trong đời sống thiêng liêng…Đồng thời đôi khi sự sầu khổ có thể là lời kêu gọi chúng ta nhìn nhận tình trạng tội lỗi của chúng ta, mời gọi chúng ta đón nhận tình yêu và sự tha thứ của Thiên Chúa. Và Ngài nhắc lại trải nghiệm của thánh giáo phụ Tôma Aquinô bảo rằng: Cũng giống như thân xác mình vậy, linh hốn chúng ta có thể cảm nhận một nỗi đớn đau khiến chúng ta cảnh giác về những đe dọa đối với sức khỏe thiêng liêng…
Đức Thánh Cha lưu ý : Sự sầu khổ đôi khi có thể là một cám dỗ khiến chúng ta trở nên hờ hững trong cầu nguyện và trong việc tuân giữ kỷ luật của đời sống Kitô hữu…Các bậc Thầy tu đức khuyên chúng ta là trong những hoàn cảnh như thế, chúng ta đừng để cho mình bị khuất phục trước cám dỗ này – cám dỗ trở nên hờ hững trong cầu nguyện và trong việc tuân giữ kỷ luật của đời sống Kitô hữu – nhưng hãy kiên trì và tin tưởng rằng – qua thứ thách ấy – Chúa sẽ hướng dẫn chúng ta để chúng ta có thể hiểu biết đầy đủ hơn về kế hoạch nhân từ Người dành cho cuộc đời của mỗi chúng ta…và – từ đó – chúng ta kết hợp với Người sâu sắc hơn trong đức tin, đức cậy và đức mến…
Đức Thánh Cha quảng diễn chủ đề bài giáo lý và Ngài mời gọi chúng ta dừng lại ở 7 điểm dừng…
- Sầu khổ thiêng liêng: kinh nghiệm chung…
Việc đầu tiên là nhắc lại định nghĩa về sự “sầu khổ thiêng liêng” : “Đấy là đêm tối của tâm hồn, sự xáo trộn nội tâm, sự thúc đẩy hướng đến những thứ thấp hèn và trần tục, sụ bồn chồn bởi những kích động và cám dỗ khác nhau : cứ thế…linh hồn dần dà sẽ mất tin tưởng, không hy vọng, không yêu thương, linh hồn cảm thấy mình hoàn toàn lười biếng, buồn tẻ, rã rượi và như bị chia cách với Đấng Tạo Hóa và Chúa của mình” (Thánh Inhaxiô thành Loyola, Linh Thao, 317)…Và Đức Thánh Cha chia sẻ :Tôi tin rằng tất cả chúng ta đều đã từng có kinh nghiệm về sự sầu khổ thiêng liêng này – theo một cách nào đó ! Vấn đế là làm sao để có thể giải thích về sự sầu khổ thiêng liêng này, bởi vì chinh nó – nỗi sầu khổ thiêng liêng – cũng có một điều gì đấy quan trọng để nói với chúng ta, và nếu chúng ta vội vàng lẩn tránh nó…thì chúng ta có nguy cơ đánh mất cái sứ điệp quan trọng ấy…
- Cắn rứt lương tâm…
Đức Thánh Cha tâm sự : Không ai thích thú sự trống vắng, buồn bã…Ngược lại, tất cả đều mong muốn một cuộc sống luôn vui vẻ, hạnh phúc và viên mãn…Tuy nhiên triền miên trong niềm vui, trong hạnh phúc và sự viên mãn…cũng là chuyện không thể và không tốt…Tại sao ? Bởi cuộc sống luôn cần có những thay đổi…và chúng ta biết rằng sự thay đổi của một cuộc sống vốn có khuynh hướng nghiêng về tội lỗi…có thể bắt đầu từ một tình cảnh đau buồn, hối hận về những gì mình đã làm…Cắn rứt lương tâm – nghĩa đen là “không cho phép có sự an bình” trong tâm hồn mình…
Đức Thánh Cha nói đến tác phẩm “The Betrothed – Ngưởi hứa hôn” của tác giả Alessandro Manzoni…Ông đã mô tả cách tuyệt vời về sự hối hận như một cơ hội để thay đồi cuộc đời của một người…Đó là cuộc đối thoại nổi tiếng giữa Đức Hồng Y Federico Borromeo và Người Vô Danh…Sau một đêm kinh hoàng, anh ta – Người Vô Danh – đã đến với Đức Hồng Y trong tâm trạng suy sụp…Đức Hồng Y nói với anh những lời khiến anh ngạc nhiên : “Anh có tin tốt cho tôi đấy à ? Sao anh lại ngại ngần nói về nó ? – Tin tốt à ? Thưa Ngài, tôi có cả một địa ngục trong tâm hồn mình đây này […] Và anh ta năn nỉ : “Hãy nói cho tôi biết, thưa Ngài, xin hãy nói cho tôi biết…nếu Ngài nhận thấy có một thứ tin tốt nào đấy Ngài có thể chờ đợi từ một người như tôi đây… nào ? – Một cách bình tĩnh, Vị Hồng Y chậm rãi : “Thiên Chúa đã chạm vào trái tim bạn và có điều gì đấy đang xảy ra trong lòng bạn : nỗi buồn, sự ray rứt…bởi điều gì đấy trong lòng bạn…là một lời mời gọi bạn bắt đầu lại hành trình của mình…Một con người thuộc về Thiên Chúa sẽ biết cách để lưu tâm đến những gì đang chuyển động trong trái tim mình”…
- Cần học cách đọc nỗi buồn…
Đức Thánh Cha huấn dụ : Điều quan trọng là phải học cách để đọc nỗi buồn…Tất cả chúng ta đều biết buồn là gi, nhưng chúng ta có biết đọc nó không? Người của thời đại chúng ta – theo Đức Thánh Cha – coi nỗi buồn là một tình trạng tiêu cực, một căn bệnh phải tránh bằng mọi giá…Thế nhưng nỗi buồn có thể là một hồi chuông cảnh báo không thể thiếu cho cuộc sống, nó mời gọi chúng ta khám phá những cảnh quan sinh động hơn mà…tính hời hợt và triết lý thích lẩn tránh…ngăn cản chúng ta…dấn thân vào hành trình khám phá…đáng lý ra phải có…
Đức Thánh Cha nhắc lại định nghĩa về nỗi buồn của thánh Tôma: Nỗi buồn như một nỗi đau của tâm hồn… Giống như hệ thần kinh trong thân thể, nỗi buồn hướng chú ý của chúng ta đến mối nguy hiểm có thể xảy ra, hoặc một lợi ích không được chú ý tới (x. Summa Theologica I – II, q.36, a-1)…Cho nên – theo Đức Thánh Cha – nỗi buồn không thể thiếu đối với sức khỏe của chúng ta, nó giúp ngăn cản chúng ta không gây hại cho chinh bản thân mình và những người khác…Sẽ nghiêm trọng và nguy hiểm hơn rất nhiều nếu chúng ta không cảm nhận được cảm xúc này…Nỗi buồn đôi khi cũng giống như đèn giao thông…nhắc chúng ta : “Dừng lại ! Dừng lại ! Đèn còn đang đỏ, hãy dừng lại ! Bạn đang buồn…nghĩa là có một điều gì đó…cần lưu tâm đến…”
- Sầu khổ là trở ngại cho người muốn làm điều thiện…
Ở điểm dừng này, Đức Thánh Cha cho biết : Nỗi buồn, nỗi đau có thể là một trở ngại cho những người mong muốn làm điều tốt – trở ngại do Thần Cám Dỗ tìm cách làm chúng ta nản lòng…Trong trường hợp này, chúng ta phải hành động theo cách hoàn toàn ngược lại với những gì Thần Cám Dỗ đề nghị…và quyết tâm tiếp tục những gì chúng ta đã dự định thực hiện (x. Linh Thao , 318)…Đức Thánh Cha khuyến khích : Chúng ta hãy nghĩ đến công việc bổn phận,sự học tập, cầu nguyện, hay một cam kết để thực hiện một điều gì đấy : nếu chúng ta từ bỏ ngay những công việc thường nhật hay đã quyết định sẽ thực hiện…khi chúng ta cảm thấy chán nản hoặc buồn bã, chúng ta sẽ không bao giờ hoàn thành được bất cứ điều gì…Trong đời sống thiêng liêng cũng vậy : Phúc Âm nhắc nhở chúng ta rằng con đường dẫn đến sự THIỆN thì hẹp và dốc, nó đòi hỏi phải chiến đấu và chiến thắng chính bản thân mình…
- Không nên thay đổi quyết định khi bạn đang ở trong tình trạng sầu khổ thiêng liêng (hayđêm tối đức tin)…
Đức Thánh Cha nhấn mạnh : Điều quan trọng là – đối với những ai muốn phục vụ Chúa – thì đừng để mình bị sự sần khổ thiêng liêng dẫn dắt…Và thực sự là có khá nhiều những trường hợp người ta bỏ bê việc cầu nguyện, hoặc những lựa chọn đã được quyết định – chẳng hạn việc hôn nhân hay theo đuổi ơn gọi tu trì – mà không có được những giây phút dừng lại để xem xét xem tình trạng tâm và trí của minh ra sao và như thế nào, đặc biệt là không cố gắng kiếm tìm sự giúp đỡ của một người hướng dẫn – trong đời sống thiêng liêng thì thường là một vị linh hướng với sự già dặn những trải nghiệm…Một qui tắc khôn ngoan, đấy là “không nên có những thay đổi khi bạn đang ở trong tình trạng sầu khổ thiêng liêng ( hay đêm tối đức tin), bởi ngay thời gian sau đó, sự lắng đọng tâm hồn sẽ giúp chúng ta thấy được sự tốt đẹp hay mặt khác của những chọn lựa của chúng ta”…
- Không có thử thách nào quá sức chúng ta…
Đức Thánh Cha kết thúc giáo huấn hôm nay của Ngài : Nếu chúng ta biêt cách vượt qua sự cô đơn và sầu khổ bằng sự cởi mở và nhận thức…thì chúng ta có thể thoát ra được và mạnh mẽ hơn trong chiều kích nhân bản và thiêng liêng…Ngài quả quyết : Không có thử thách nào vượt quá khả năng của chúng ta, không có thử thách nào sẽ vượt quá những gì chúng ta có thể làm…Nhưng đừng chạy trốn những thử thách, ngược lại hãy xem xem thử thách này có nghĩa gì – điều tôi đang buồn có nghĩa gì: tại sao tôi buồn ? Việc tôi đang ở trong sự sầu khổ lúc này đây là như thế nào? Tình trạng sầu khổ của tôi và sự thể tôi không tiến tới được này có nghĩa gì đối với tôi ?
Và Đức Thánh Cha mượn lời thánh Phaolô để quả quyết với chúng ta rằng: Không ai bị cám dỗ quá sức của họ…vì Chúa không bao giờ bỏ rơi chúng ta, và khi Người ở gần, chúng ta có thể chiến thắng mọi cám dỗ (x. 1Cr 10,13)…
Bạn thấy không : người viết đã chọn cho bài viết này tấm hình minh họa với hình dáng một con người mong manh giữa bao la đất trời nặng sắc mầu u ám…Tuy nhiên đâu đó vẫn lóe lên con đường sáng trước mặt và ở đường chân trời…Quả thật là như thế…
Như giáo huấn rất quyết liệt của đức Thánh Cha nhắn gửi : Vả nếu chúng ta không chiến thắng được nó (cơn cám dỗ) ngày hôm nay, chúng ta hãy đứng dậy lần nữa, bước đi và chúng ta sẽ chiến thắngđược nó vào ngày mai…Nhưng đừng chết luôn, đừng để một phút giây buồn bã, trống vắng nào chiến thắng chúng ta…Hãy tiến bước…Xin Chúa chúc lành cho anh chị em trên hành trình can trường của đời sống thiêng liêng…Hãy luôn luôn đi tới…
Lm Giuse Ngô Mạnh Điệp
