Trong cuộc sống đời thường, chúng ta nghe nói nhiều đến “định mệnh” – với các cách gọi khác nhau: Số mệnh, Số Kiếp, Thiên Mệnh, Thiên Định,… Khái niệm này phổ biến ở những người ngoải Kitô giáo, và ngay cả các Kitô hữu cũng vẫn còn “nét” của khái niệm đó. Chúng ta thường cho đó là dị đoan, mê tín. Có phần đúng và có phần sai. Nếu vui vẻ chấp nhận, không đòi hỏi, đó là ĐÚNG. Nhưng nếu chống lại số phận, muốn “giải hạn”, đó là SAI.
TỪ CHUYỆN ĐỜI…
Nhà soạn nhạc lừng danh Ludwig van Beethoven (người Đức, sinh: 17-12-1770, mất: 26-3-1827) đã soạn bản giao hưởng “Định Mệnh” (1) khi ông cảm thấy có triệu chứng bị điếc. Những cung điệu như những tiếng “gõ cửa” của Thần Số Mệnh. Cũng với khái niệm “số nghèo” và “số khổ”, ca dao Việt Nam ví von:
Cây khô tưới nước cũng khô,
Người nghèo đi tới nơi mô cũng nghèo!
Cũng về “số phận” của con người, cụ Nguyễn Du cũng đề cập trong Truyện Kiều (câu 3241-3244) thế này:
Ngẫm hay muôn sự tại trời
Trời kia đã bắt làm người có thân
Bắt phong trần phải phong trần
Cho thanh cao mới được phần thanh cao
Người ta nói vui mà thật rằng: “Giày dép còn có số kia mà!”. Về sự giàu – nghèo, người ta nói: “Kẻ ăn không hết, người lần không ra”. Về sang – hèn, người ta nói: “Con vua thì lại làm vua, con sãi ở chùa lại quét lá đa”. Số phận hoặc định mệnh là một “hằng số bí ẩn”, chẳng ai hiểu hết. Có khi người ta có thể “vượt qua số phận”, nhưng có khi phải chịu lận đận đến lúc nhắm mắt, xuôi tay!
Phàm cái gì càng bí ẩn thì càng gợi tính tò mò ở con người. Do đó, người ta bày ra đủ trò: Tử vi, bói toán, bói chữ, bói bài, xem tướng, xem chỉ tay, xem tuổi, xin xăm, gieo quẻ,… Nhưng rồi cũng chẳng ăn thua gì, kẻ khổ vẫn khổ, người giàu vẫn giàu, ai hên cứ hên, ai xui cứ xui. Dù miệt mài tìm cách lý giải nhưng người ta cũng đành chấp nhận… số phận!
Bói ra ma, quét nhà ra rác. Những người tin vào “thầy, bà” là những người yếu bóng vía, nhẹ dạ cả tin nên bị lừa. Nếu “thầy, bà” đó biết chuyện tương lai sao không tự bói cho mình? Biết người nào hạp tuổi sao không cưới ngay cho mình hoặc con cháu mình? Biết giờ nào tốt sao ráng đợi đến giờ đó mà sinh hoặc chết? Chính “thầy, bà” đó có cải được mệnh trời đối với cuộc đời họ hay không? Mấy việc “thực tế” đó mà không “định” được, không làm được, như vậy “định” mấy chuyện khác chỉ là lừa bịp. Ai nghe theo loại “thầy, bà” này không chỉ ngu dốt mà còn ngu xuẩn. Thế mà có những người “đầy bụng chữ” mà vẫn tin “thầy, bà” thì đúng là “hết nước nói”!
Trong thực tế, chúng ta cũng vẫn thấy có những người yếu về thể lý nhưng lại mạnh mẽ về tinh thần. Họ không đầu hàng “số phận”, quyết không ngừng vươn lên, và có những người đã không chỉ vượt qua chính mình mà còn vượt qua số phận. Thầy “phán” ông Trần Đức Quý (2) sẽ “mãn phần” (chết) lúc 30 tuổi, thế nhưng nay ông vẫn sống khỏe ở tuổi 97 với “cô vợ” 83 tuổi.
Và rồi còn nhiều người khuyết tật đã đạt được sự thành công nào đó, về các phương diện, khiến những người bình thường cũng phải khâm phục.
Những người ngoài Kitô giáo mà tin bói toán thì còn có thể “châm chước” mà… thông cảm. Nhưng đáng buồn là có các Kitô hữu, thậm chí là người Công giáo, vẫn mua sách tử vi (bán dạo ngoài đường, loại sách “ba xu”) để về nhà “ngâm cứu”, hoặc họ “rỉ tai” nhau những chuyện “siêu phàm” nào đó. Họ bảo là họ tin kính Thiên Chúa mà họ lại bỏ quên Ngài ở đâu rồi?
Đó là vấn đề “nóng hổi” cần xem xét ngay, nhất là trong những ngày của Mùa Chay Thánh này, để kịp trở về trước khi quá muộn, vì “đây là thời Thiên Chúa thi ân, đây là ngày Thiên Chúa cứu độ” (2 Cr 6:2).
…TỚI CHUYỆN ĐẠO
Xuyên suốt Kinh thánh, chúng ta cũng thường “gặp” rất nhiều từ như Tiền Định, Chọn, Tuyển Chọn, Số Phận, Số Kiếp, Thân Phận,… Đó là những cách nói khác nhau về “khái niệm” Định Mệnh. Trong các thư gởi các giáo đoàn, Thánh Phaolô cũng nhắc tới chữ “tiền định” 5 lần (x. Rm 8:29; Rm 8:30; 1 Cr 2:7; Ep 1:5; Ep 1:11).
Dân Si-on đã có những người than thở: “Tôi vốn là kẻ đã mất con, là người son sẻ, thân phận lưu đày, số kiếp lẻ loi” (Is 49:21). Tác giả Thánh Vịnh cũng kêu van: “Thân phận con khốn khổ nghèo hèn, xin mau đến cùng con, lạy Thiên Chúa!” (Tv 70:6).
Khi bị mù, ông Tô-bi-a tha thiết cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin truyền lệnh cho con được giải thoát khỏi số kiếp gian khổ này” (Tb 3:6). Tác giả Thánh Vịnh cũng từng van nài Thiên Chúa: “Xin đừng bắt con đồng số kiếp với tội nhân, chung vận mạng với phường khát máu” (Tv 26:9).
Khi được mai mối với nàng Sa-ra, chàng Tô-bi-a hoảng sợ vì cô này đã được gả cho 7 anh chàng rồi, nhưng anh chàng nào cũng chết tươi ngay trong đêm động phòng hoa chúc, vả lại Tô-bi-a là con một, sợ cũng phải “chung số phận” với bảy anh chàng kia thì… tuyệt tự, “giống má” tiêu mất! Thật ra nàng Sa-ra còn trinh tiết, “không hề vương ô uế của đàn ông” (Tb 3:14). Và Sứ thần Ra-pha-en động viên chàng Tô-bi-a: “Đừng sợ, vì cô được tiền định làm vợ em từ trước muôn đời” (Tb 6:18). Chu choa, định mệnh ư, Ý Chúa hả?
Đời là bể khổ. Khổ đủ kiểu, đủ mức. Khổ hải trần ai mênh mông quá, ngụp lặn hoài muốn nín thở luôn! Như Thánh Gióp kêu than: “Gia tài của tôi là những tháng vô vọng, số phận của tôi là những đêm đau khổ ê chề” (G 7:3). Quả thật, kiếp người chồng chất đau khổ, sinh ra khóc liền kia mà. Chắc chắn Thiên Chúa “rành sáu câu” lắm, thế nên Ngài sai chính Con Một là “Đức Kitô xuất hiện trong thân phận người phàm” (1 Tm 3:16) để chia sẻ và động viên chúng ta ráng mà chịu đựng kiếp phàm nhân yếu hèn và “dính” đầy tội lỗi.
Vua An-ti-ô-khô Ê-pi-pha-nê ngang ngược, Chúa cho thân thể ông đầy giòi bọ cứ nhung nhúc, mùi hôi thối bốc ra khiến chính ông cũng không chịu nổi. Khi toàn thân đã rữa, ông mới bắt đầu chừa được thói kiêu ngạo thái quá, mới biết thân biết phận nhờ trận đòn Thiên Chúa giáng xuống và nhờ những cơn đau không ngớt hoành hành. Ông phải thú thật: “Suy phục Thiên Chúa là phải đạo. Đã mang thân phận phải chết, thì đừng nghĩ sẽ bằng được Thiên Chúa” (2 Mcb 9:12). Nhưng đã “hết giờ thương xót” của Chúa (2 Mcb 9:13). Vì ông là “vua sát nhân và lộng ngôn, ông đã phải chịu đau đớn kinh khủng như chính ông đã làm cho người khác phải đau khổ, ông đã chịu số phận hẩm hiu là kết liễu cuộc đời nơi đất khách quê người, trên miền rừng núi” (2 Mcb 9:28). Vua An-ti-ô-khô không thể vượt qua số phận!
Trong Cựu ước, “định mệnh” cũng được mô tả bằng những cách nói khác:
– Chúa loại bỏ nhà Giu-se, chi tộc Ép-ra-im, Người không tuyển chọn, nhưng tuyển chọn chi tộc Giu-đa và núi Sion, nơi Người ưa thích (Tv 78:67-68).
– Đức Khôn Ngoan tự ca ngợi: “Ta được tấn phong từ đời đời, từ nguyên thuỷ, trước khi có mặt đất” (Cn 8:23).
– Bài ca của ông Mô-sê có câu: “Ngoài thì lưỡi gươm sẽ làm chúng mất con, trong thì là nỗi kinh hoàng. Cả trai tráng lẫn người trinh nữ, trẻ đang bú cũng như người bạc đầu sẽ chung số phận” (Đnl 32:25).
– Thiên Chúa tuyên phán: “Ta đã chọn chúng làm của riêng Ta” (Ds 8:16). Quả thật, dân Ít-ra-en là dân riêng được Thiên Chúa ưu tuyển: “Thiên Chúa đã chọn anh (em) từ giữa muôn dân trên mặt đất” (Đnl 7:6).
– Vua Đa-vít xác nhận: “Trước nhan Đức Chúa, Đấng đã chọn tôi thay vì thân phụ bà và cả nhà thân phụ bà, để đặt tôi làm người lãnh đạo dân Đức Chúa là Ít-ra-en” (2 Sm 6:21).
– Vua Đa-vít hỏi người Cút: “Cậu Áp-sa-lôm có được bình an không?”. Người Cút trả lời: “Ước chi các kẻ thù của đức vua là chúa thượng tôi và mọi kẻ đứng lên chống lại ngài để làm hại ngài, đều phải chung một số phận như cậu ấy!” (2 Sm 18:32).
– Vua Sa-lô-môn sai sứ đi thưa với vua Khi-ram: “Nay thì Đức Chúa cho tôi được bốn bề yên ổn, không có người chống đối, cũng chẳng gặp số phận rủi ro” (1 V 5:18).
– Vua Gia-róp-am nói với phu nhân đi gặp ngôn sứ A-khi-gia để biết số phận của Hoàng tử A-vi-gia đang lâm bệnh: “Bà hãy mang theo mười ổ bánh, một ít bánh ngọt, một bình mật ong và đến gặp ông. Ông sẽ nói cho bà biết về số phận đứa trẻ” (1 V 14:3).
– Ông Ra-gu-ên bảo vợ ông là bà Ét-na đi dọn một phòng khác rồi dẫn Xa-ra tới đó. Bà đi vào phòng trải giường như ông đã nói, và dẫn con vào. Bà oà lên khóc vì số phận cô, rồi lau nước mắt và nói với cô: “Con ơi, hãy tin tưởng! Xin Đức Chúa trên trời cho buồn phiền của con biến thành hoan lạc. Cứ tin tưởng đi con!” (Tb 7:15-17).
– Ông Moóc-đo-khai nói: “Thiên Chúa đã làm ra hai số phận: một dành cho dân Thiên Chúa, và một dành cho mọi dân tộc. Hai số phận ấy đã được thể hiện cho mọi dân tộc vào đúng giờ, đúng buổi, đúng ngày Thiên Chúa đã ấn định” (Ét-te 10:3g-3h).
Định mệnh thật kỳ lạ, nhưng cũng thú vị lắm!
Tác giả Thánh Vịnh nói: “Phúc thay kẻ được Ngài tuyển chọn và cho ở tại khuôn viên đền Ngài” (Tv 65:5). : “Thần Khí tỏ mình ra nơi mỗi người một cách, là vì ích chung” (1 Cr 12:7). Cả chương 14 trong thư thứ nhất của Thánh Phaolô gởi giáo đoàn Cô-rin-tô nói về thứ bậc các đặc sủng cũng vì mưu cầu ích chung.
Thật chí lý với câu nói về “định mệnh” trong sách Huấn Ca: “Kể từ khi từ lòng mẹ sinh ra cho đến lúc trở về lòng đất mẹ, mang thân phận con người, ai cũng canh cánh bên lòng một nỗi lo, là con cháu A-đam, nợ phong trần đương nhiên phải trả” (Hc 40:1).
Người xưa nói: “Đức năng thắng số”. Sống tốt thì có thể cải được mệnh trời. Về việc này, cụ Nguyễn Du cũng nói trong Truyện Kiều: “Xưa nay nhân định thắng thiên đã nhiều” (câu 420). Thực tế cuộc sống cho chúng ta thấy nhiều tấm gương nghị lực về vấn đề này.
Về tôn giáo, đặc biệt trong Mùa Chay, chúng ta thấy một chuyện “nổi bật” là dân thành Ni-ni-vê đã cải được “mệnh trời”. Một mà hai.
Chuyện thứ nhất là chuyện ngôn sứ Giô-na muốn cãi lệnh Chúa nhưng không được, ông bị ném xuống biển và bị cá nuốt vô bụng, sau đó nó nhả ông trên bờ biển gần thành Ni-ni-vê (x. Giô-na chương 1 & 2). Thế là “chạy trời không khỏi nắng”. Ông đành phải đi kêu gọi dân thành này ăn năn sám hối.
Chuyện thứ hai là dân thành Ni-ni-vê được Thiên Chúa tha án tử nhờ biết nghe lời ông Giô-na mà ăn chay. Họ ăn chay triệt để chứ không ăn chay khơi khơi cho có vẻ: Từ vua tới dân, từ già tới trẻ, từ người tới vật, tất cả đều “ăn chay và mặc áo vải thô”, nhà vua còn “ngồi trên đống tro và khoác áo vải thô”. Do đó, “Thiên Chúa thấy việc họ làm, thấy họ bỏ đường gian ác mà trở lại, Người hối tiếc về tai hoạ Người đã tuyên bố sẽ giáng trên họ, Người đã không giáng xuống nữa” (Gn 3:10).
Dân thành Ni-ni-vê đã thay đổ số phận, vượt qua định mệnh, rõ ràng là “đức năng thắng số”.
Trong cuộc sống, cả đời thường và tâm linh, chúng ta đừng thụ động, đừng thúc thủ trước gian nan, đừng buông xuôi theo số phận, đừng “phó mặc” cho số mệnh, đừng thất vọng tới mức sống xả láng, bất chấp mọi thứ. Hãy tự giúp mình rồi trời sẽ giúp. Thiên Chúa không thử thách chúng ta, vì Ngài thừa biết chúng ta thế nào. Ngài muốn chúng ta tích cực để đáng được nhận công trạng. Chứ Ngài mà “ra tay” một cái là xong ngay thôi!
Đến đây, chúng ta cũng nên xem lại chính mình: Đừng vội chê trách những người có “số phận” kém may mắn hơn mình, dù trong bất cứ lĩnh vực nào!
Chúa Giêsu đã nhập thể và nhập thế vì hết mực yêu thương chúng ta, vô vàn thương xót chúng ta, Ngài không chỉ muốn đồng cam cộng khổ với số phận phàm nhân của chúng ta, mà Ngài lại còn chịu chết thê thảm trên Thập Giá để cứu độ những tội nhân khốn nạn chúng ta. Đó là Định Mệnh vậy!
Lạy Thiên Chúa, chúng con muôn phần xin lỗi Ngài, nhưng chúng con cũng vô cùng cảm tạ Ngài đã tạo Định Mệnh nhiệm mầu, nhờ đó mà chúng con được “sáng mắt” mà sớm trở về chính lộ.
TRẦM THIÊN THU
