“Của Xêda hãy trả cho Xêda. Của Thiên Chúa hãy trả cho Thiên Chúa” (Mt 22,21). Câu nói của chúa Giêsu năm nào đã làm cho nhiều người Pharisêu và nhóm người phe Hêrôđê là những người đầy dã tâm đang tìm mọi cách hãm hại Người phải chưng hửng. Chúa Giêsu đã thoát khỏi cái bẫy hiểm độc của những người vốn không thích nhau, thì nay lại hợp sức giăng ra. Nhân câu chuyện thú vị này và nhất là qua câu trả lời của Chúa Giêsu, xin có một cái nhìn về vấn nạn quyền bính trong các xã hội dân sự cũng như trong các tập thể tôn giáo.
Con người là hữu thể có tính xã hội, một trong những yếu tố nền tảng làm nên con người. Quyền bính có ra là do yêu cầu của tính xã hội. Đã là tập thể thì phải có người đứng đầu để lãnh đạo. Không có người lãnh đạo thì sẽ dẫn đến tình trạng hỗn độn, cá lớn nuốt cá bé. Chính vì thế sự hiện hữu của quyền bính là điều tất yếu. Quyền bính có ra là để gìn giữ xã hội ổn định trong trật tự, công bằng, xây dựng công ích, bảo vệ kẻ cô thân, yếu thế, người bất hạnh, tạo điều kiện cho mỗi người và mọi người có được môi sinh thuận lợi để tồn tại, phát triển và được hưởng hạnh phúc đích thực. Theo viễn kiến này và dưới ánh sáng đức tin, chúng ta nhìn nhận rằng Thiên Chúa muốn có sự hiện hữu của quyền bính và quyền bính là một trong những công trình của Thiên Chúa, nghĩa là do Thiên Chúa làm nên.
Những gì của Thiên Chúa thì hãy trả cho Thiên Chúa. Xêda là hoàng đế của La mã hoặc bất cứ vị hoàng đế của nước nào cũng đều thuộc về Thiên Chúa. Ngày nay, Tổng thống, Thủ tướng, Bộ trưởng, Quốc Hội, Tòa án…là quyền bính xã hội và chúng đều thuộc về Thiên Chúa. Vì thuộc về Thiên Chúa thì những người nắm giữ quyền bính ấy phải hành động theo thánh ý Thiên Chúa. Hoàng đế Kyrô khi ra sắc chỉ cho dân Do Thái bị lưu đày trước đây được hồi hương và tái thiết Đền thờ thì đã được ngôn sứ Isaia nhìn nhận như là người được Thiên Chúa tuyển chọn. Hoàng đế Kyrô còn được gọi là người được xức dầu vì ông đã thực thi thánh ý Thiên Chúa (x.Is 45,1).
Chúng ta cần phân biệt sự hiện hữu của quyền bính với người nắm quyền bính. Sự hiện hữu của quyền bính là chính đáng, hợp pháp và phải đạo vì do Thiên Chúa làm nên. Tuy nhiên không phải bất cứ ai nắm quyền bính cũng đều chính đáng, vì có thể họ chiếm lấy quyền bính cách không hợp pháp hoặc họ thực thi quyền bính cách không phải đạo. Lịch sử cho thấy có trường hợp người ta đã chiếm lấy quyền bính cách “ma đạo” và hành quyền kiểu độc tài, phi nhân và phi luân.
Xét quyền bính như là một cơ cấu tổ chức điều hành một tập thể xã hội hay tôn giáo thì nó thật chính đáng và hợp lý. Tuy nhiên hình thức quyền bính này cũng cần phải được chỉnh sửa cho phù hợp với sự phát triển của con người và xã hội để phục vụ cách hữu hiệu ngày mỗi hơn. Nhiều hình thái cơ cấu, tổ chức không chỉ cần phải được đổi mới mà thậm chí còn phải bị thay thế. Ngày nay xem ra những hình thái quyền bính mang tính độc tài, chuyên chế không còn lý do để hiện hữu. Xin đừng quên một trong những nội dung họp bàn của Thượng Hội Đồng đang tiến hành ở Rôma hiện nay đó là chỉnh sửa, thay đổi cơ cấu, thiết chế…tức là quyền bính trong Giáo Hội Công giáo.
Xét những con người nắm quyền bính thì trước hết chúng ta cần xem xét cách thức họ nắm giữ quyền hành có hợp pháp không, có minh bạch và công bằng không. Một cách thức xem ra được gọi là khá công bằng hiện nay để xây dựng công quyền xã hội đó là “phổ thông đầu phiếu”. Và dù được tổ chức bầu bán công khai thì cũng cần phải xét xem việc bầu bán ấy có tiến hành trong sự tự do và công bằng hay không. Thực tế đã có đó những cuộc bầu bán tuy là công khai những chỉ là một thứ hình thức hợp pháp hóa sự độc quyền.
Kế đến chúng ta cần xem xét những người cho dù đảm nhận quyền bính cách hợp pháp nhưng họ có hành quyền cách công tâm và đúng mực không, dĩ nhiên là ở một mức độ nào đó khả dĩ có thể chấp nhận. Nếu người đang nắm quyền mà thực thi quyền bính trái với đường lối của Thiên Chúa cách minh nhiên thì họ không chỉ không đáng được tôn trọng mà thậm chí còn cần phải bị thay thế.
Chúng ta phải thực thi nghĩa vụ “con người mang tính xã hội” của mình, phải tích cực tham gia và xây dựng quyền bính xã hội cũng như tôn giáo để làm cho nó ngày càng thuộc về Thiên Chúa hơn. Giáo hội Công giáo chỉ cấm hàng giáo sĩ và tu sĩ không được tham gia vào các chức vụ công quyền, trừ khi có lý do thật khẩn thiết và được ban phép (GL Đ.287.2 ; Đ.672). Với tín hữu hàng giáo dân thì việc trực tiếp hay gián tiếp tham gia công quyền và xây dựng công quyền ngày càng trở thành “chính quyền” là một nghĩa vụ khẩn thiết, không thể xao nhãng hay bỏ qua vì bất cứ lý do gì.
“Giáo sĩ trị” không chỉ là một tệ nạn trong Giáo hội Công giáo mà ngày nay còn được xem như là một hình thái tội lỗi. Kitô hữu chúng ta phải có bổn phận làm lành mạnh hoá cơ chế hữu hình của Giáo hội và góp phần theo khả năng và hoàn cảnh của mình để những người nắm quyền bính, cụ thể là các mục tử ngày càng trở nên là những người tôi tớ, những người phục vụ thiện ích của con người, phục vụ phần rỗi các linh hồn.
– Lm. Giuse Nguyễn Văn Nghĩa – Ban Mê Thuột
